Znaczenie obrzędów Wielkiego i Świętego Tygodnia wg Mszału św. Piusa V: NIEDZIELA PALMOWA

NIEDZIELA PALMOWA

Niedzielna Msza zaczyna się od obrzędu poświęcenia palm/gałązek, poprzedzonej aspersją.

Obrzędy dokonuje prezbiter w kapie koloru fioletowego i założonym na czas obrzędu manipularzem. Lewici zaś przywdziewają podwijane ornaty (łac. planeta plicata). Dzisiejsze święto odbywa się w fiolecie, co symbolizuje fiolet królewskich szat, w które odziany został Jezus na ośmieszenie. Czerwone szaty w to święto były używane w lokalnych rytach, lecz nie (jak sugerują reformatorzy lat 50’) jako purpura królewska, a na pamiątkę przelanej Krwi Pańskiej (tak jak sugerowane jest to w Mszale św. Pawła VI).

Obrzęd poświęcenia palm w swojej strukturze to tzw. Msza Sucha (Missa Sicca). Stanowi ona pozostałość po dawnej pierwszej Mszy na poświęcenie palem. Strukturą jest ona identyczna do Mszy Katechumenów. Antyfona na początek poświęcenia palemek odnosi się do radosnego przywitania Króla Królów przez mieszkańców Jeruzalem. Subdiakon na obrzędzie poświęcenia palm odśpiewuje lekcję z Księgi Wyjścia, w której to słyszymy historię o tym jak Bóg karmił Izraelitów na wygnaniu manną i przepiórkami w miejscu zwanym Elim, pod cieniem 12 palem.

Responsoria śpiewane po lekcji zapowiadają Mękę Jezusa. Mowa w nich zarówno o Kajfaszu, który zachęca faryzeuszy i innych kapłanów do uśmiercenia Mesjasza, by ocalić naród ongiś wybrany przed gniewem Rzymian. Kolejne responsorium przenosi nas na Górę Oliwną, do Jezusa klęczącego w krwistym pocie.

Kiedy wybrzmią responsoria, diakon założywszy stułę szeroką (łac. stola latior) śpiewa słowa Ewangelisty Mateusza z wjazdu Naszego Pana do Świętego Miasta, kończące się słowami „Hosanna synu Dawida. Błogosławiony, co idzie w Imię Pańskie” Następuje po nich prefacja wysławiająca Jezusa jako Króla całego stworzenia (zakończona Sanctusem) i 6 oracji błogosławieństwa, w których kapłan rozwija symbolikę palm/gałązek oliwnych. Gałązkę oliwną przyniósł Noe gołębiowi na znak zakończenia potopu. Mojżesz rozbił obozy pod palmami tuż po wyjściu z domu niewoli. Palmy są więc widocznym znakiem triumfu Boga nad księciem tego świata. Naród żydowski natomiast ofiarowuje palmy Jezusowi na znak uznania Go jako Króla. Gdy kapłan dokona błogosławieństwa kropi palmy i je kadzi. Następnie kapłan wręcza gałązki wiernym; w tym czasie śpiewana jest antyfona „Pueri Hebraeorum” na cześć dzieci żydowskich, które rzucały swe płaszcze przed wjeżdżającym Jezusem.

Po skończeniu dystrybucji palm, formuje się procesja. Krzyż procesyjny jest zasłonięty i przyozdobiony palmą. Podczas procesji śpiewane jest 6 antyfon. Każda z nich odtwarza wydarzenia z Niedzieli Palmowej od wysłania uczniów po osiołka, do znamienitych słów „Hosanna in Excelsis”. Nim procesja wnijdzie do kościoła, część kantorów wchodzi doń i zamyka drzwi. Są one zarówno symbolem naszych zamkniętych serc na Jezusa, jak i nowego Jeruzalem, które otworzy dla nas Zbawiciel. Subdiakon (lub krucyfer) pod koniec dialogowanego przez chór wewnątrz kościoła i chór zewnątrz responsorium wysławiające sławę, chwałę i cześć Jezusa, uderza 3-krotnie krzyżem w odrzwia, po którym następuje śpiew kantorów, wysławiające wjazd Pana Naszego do Jerozolimy

Gdy chór odśpiewa hymn, procesja wchodzi do kościoła, gdzie zgodnie z polskim zwyczajem (zapisanym w Rytuale Piotrkowskim i Rytuale dla Diecezji Polskich), kapłan uroczyście adoruje krzyż umieszczony na środku nawy na poduszce. 3-krotnie uderza on palmą w ów krzyż, śpiewając prorockie słowa Jezusa, w których rzecze, iż „Pasterza uderzą, a owce się rozpierzchną”. Następnie kapłan podnosi 3 razy krzyż śpiewając 2 razy przedostatnią, a raz ostatnią zwrotkę hymnu Vexilla Regis. Następuje adoracja krzyża i jego okadzenie.

Po powrocie do ołtarza, kapłan przywdziewa ornat i rozpoczyna Mszę Świętą. W lekcji Apostoł Paweł przypomina nam, iż na imię Jezusa zegnie się każde kolano, czego dokonujemy.

Dzisiejszego dnia zaczyna się cykl Pasji Naszego Pana. Śpiewana jest Pasja Mateuszowa przez 3 kantorów. Akcja zaczyna się od pobytu Jezusa w Betanii, w domu Szymona Trędowatego, gdzie nogi Jezusa zostały namaszczone olejkiem alabastrowym przez jawnogrzesznicę. Zaś następuje opis Zdrady Judasza, Ostatniej Wieczerzy i właściwa część Pasji. Po jej odśpiewaniu, diakon w stule szerokiej uroczyście śpiewa opis złożenia Jezusa do grobu jako Ewangelię, w specjalnym, uroczystym tonie. Zgodnie ze zwyczajem lokalnym, akolici i prezbiter mogą trzymać w rękach palmy podczas śpiewu Ewangelii.

Dalsza akcja liturgiczna toczy się jak zwykle, z wyjątkiem tego, iż na rozesłanie, diakon, zwrócony nadal ku ołtarzowi, odśpiewuje „Benedicamus Domino”. Wynika to z dawnej tradycji okresów pokutnych, w czasie których po skończonej Mszy odbywały się nabożeństwa pokutne. Zwyczaj śpiewania „Benedicamus” zachował się do uproszczenia rubryk przez Piusa XII we wszystkich Mszach bez hymnu „Gloria in excelsis Deo”.

opr. Bartosz Skrzypczak & Jakub Klamecki

© Wszelkie prawa zastrzeżone